سيگارها خاموش؛ اراده‌ها روشن!

خيلي از رفقاي سيگاري‌ را مي‌شناسم که وقتي كنار هم هستند، بعد از هر كاري يك سيگار هم چاشني‌ کارشان مي‌كنند؛ چاي مي‌خورند، سيگار مي‌كشند؛ شام مي‌خورند، سيگار مي‌كشند؛ مي‌خندند، سيگار مي‌كشند؛ درددل مي‌كنند، سيگار مي‌كشند و... به قول معروف: ‌«يك ميخ به تابوتشان مي‌كوبند!» حالا فرض كنيد يكي از اين رفقا تصميم به ترك سيگار بگيرد. آيا ممكن است بتوانند تنهايي سيگار را ترك كند؟ چگونه مي‌تواند سيگار را كه يکي از اجزاي مراسم هم‌نشيني رفقاي سيگاري است، کنار بگذارد؟ چه نكاتي را بايد قبل از اين تصميم بزرگ بداند؟ اين سوالي است كه مقاله از كارشناسانپرسيده‌ايم.
«سيگار نكشيدن مساوي با ترك كامل سيگار نيست. براي جلوگيري از لغزش، بايد مهارت‌هايي را ياد گرفت.» دكتر هومن شريفي، معاون مرکز تحقيقات پيشگيري و کنترل دخانيات دانشگاه علوم‌پزشكي شهيد بهشتي، صحبت‌هايش را با اين جمله آغاز مي‌کند و سپس ادامه مي‌دهد: «اين مهارت‌ها به 2 گروه تقسيم مي‌شوند؛ مهارت‌هاي فردي و مهارت‌هاي بين‌فردي. مثلا توانايي «نه» گفتن، يك مهارت فردي است.
عضو كميته پيشگيري و كنترل دخانيات دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي با بيان اين مطلب به نكته‌ مهم ديگري اشاره مي‌کند: «در مهارت «نه» گفتن، بايد توجه داشته باشيد كه پيام ثانويه وجود نداشته باشد. اگر به كسي كه در حال ترك است سيگار تعارف شد، بايد با اطمينان بگويد ديگر سيگار نمي‌كشد و از اين كار لذت ببرد؛ يعني حرف‌اش با عمل يكي باشد.»
كاملا روشن است كه اگر شما در مورد چكه كردن شير آب اطلاعي نداشته باشيد، انگيزه‌اي هم براي بستن آن نخواهيد داشت. دكتر شريفي به مهارت فردي خودآگاهي و شناسايي افكار و ايده‌‌هاي دوستان سيگاري اشاره مي‌کند و مثالي در اين مورد مي‌آورد: «اگر در صبحانه عادت به سيگار كشيدن داريد، مي‌توانيد به جايش آب پرتقال يا شيرموز بخوريد. اگر بين وقت استراحت كلاس دانشگاه با دوست خود براي سيگار كشيدن بيرون مي‌رويد، بعد از اين بايد با افراد غيرسيگاري و در محيط‌هايي كه سيگار كشيدن در آن جاها ممنوع است، وقت استراحت خود را بگذرانيد.» او 4 عامل را در تغيير نگرش فرد به سيگار ضروري مي‌داند: «احساس فرد در مورد سيگار، عقيده به آن، عملكرد مصرف و انتظار از مصرف سيگار 4 فاكتور اساسي در تغيير نگرش نسبت به سيگار هستند. فرد سيگاري بايد بداند كه انتظار او از سيگار براي شادي و نشاط، يك انتظار نادرست و غلط است. سيگار هيچ حس مثبت و نشاط‌آوري را به انسان نمي‌دهد. بلکه صرفا يک عادت است؛کاري که براي آرام کردن اعصاب يا مشغول نگه داشتن خود به صورت ناخودآگاه انجام مي‌دهيد.» دکتر شريفي در پاسخ به اين سوال كه آيا مي‌شود سيگار را به صورت دسته‌جمعي ترك كرد يا نه، مي‌گويد: «در اين موارد، بايد حلقه‌هايي كه باعث مي‌شوند افراد در كنار هم هوس سيگار كنند، شناسايي شوند و از بين بروند. اين حلقه‌ها ممكن است ملاقات در يك پارك، كوه، رستوران يا... باشد.»

گردونه ماه اول
 

دكتر زهرا حسامي، سرپرست مرکز تحقيقات پيشگيري و کنترل دخانيات دانشگاه علوم‌پزشكي شهيد بهشتي هم در اين مورد نظرات جالبي دارد. او در مورد حساس‌ترين زمان ترك سيگار مي‌گويد: «ماه اول در ترك سيگار بسيار حياتي است. در اين ماه تا جايي كه امكان دارد بايد از دوستان و آشنايان سيگاري دوري كرد. در اين ماه فرد تحريك‌پذيرتر است و امكان دارد با تعارف دوستان نتواند خود را كنترل كند.» دكتر حسامي در ادامه به 2 موضوع مهم اشاره مي‌کند: «تلقين اينکه سيگار نكشيدن چه حس خوب و سيگار كشيدن چه حس بدي به انسان مي‌دهد، از نظر رواني فرد را قوي مي‌كند و تاثيرگذار است. ضمن اينکه خيلي مهم است که عواملي را كه باعث اشتياق فرد به سيگار كشيدن مي‌شود، از قبل شناسايي کنيم. تفاوت دانستن و ندانستن اين است كه در صورت دانستن، فرد مي‌تواند برنامه‌ريزي كند تا با اين عوامل روبه‌رو نشود.» او به نقش موثر داروها اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «اين افراد بايد حتما همراه خود آدامس يا برچسب نيكوتين داشته باشند كه اگر فشار رواني زيادي در جمع دوستان سيگاري به آنها وارد شد، از آنها استفاده كنند. سيگاري‌ها بايد داروها را باور داشته باشند و اهميت آنها را با درمان‌هاي غيردارويي يكسان بدانند.»

شخصيت‌‌شناسي سيگاري‌ها
 

«شخصيت‌هاي سيگاري را مي‌توان به چند گروه تقسيم كرد.» دكتر محمدرضا معدني با گفتن اين جمله، توضيح مي‌دهد که: «40 درصد افراد سيگاري تمام اطلاعات را در مورد مضرات سيگار مي‌دانند ولي بدون توجه به آن سيگار مي‌كشند. 40 درصد رغبت به ترك سيگار ندارند و 20 درصد ديگر براي ترك سيگار به كلينيك مراجعه مي‌كنند و در بعضي از اين افراد، احتمال اينكه دوباره به سمت سيگار روي بياورند وجود دارد.» دبير اجرايي جمعيت مبارزه با دخانيات، اين تقسيم‌بندي را يك قرارداد مي‌داند و به موضوع مهم‌تري اشاره مي‌کند: «از هر چيزي مهم‌تر، قصد و اراده‌ است. در هر وضعيت و موقعيتي كه باشيم، اگر بتوانيم باور خود را تغيير دهيم، ترك سيگار به راحتي امكان‌پذير است.» دكتر معدني، انگيزه را يكي از مهم‌ترين عوامل در تغيير باورها مي‌داند: «انگيزه در افراد متفاوت، متفاوت است. از جمله مي‌توان همسر فرد، بيماري خود فرد، بيماري فرزندان و بارداري را نام برد.» او از شخصيت‌هايي که برخي مهارت‌هاي اجتماعي را نياموخته‌اند، صحبت مي‌کند و مي‌گويد: «اين افراد مهارت «نه» گفتن را نياموخته‌اند و به صورت بچگانه‌اي به خاطر تعارف دوستان سيگاري‌شان نمي‌توانند سيگار را کنار بگذارند. براي اين افراد بايد محافل مخصوص آماده كنيم و آگاهي‌هاي لازم را بدهيم.» عضو كميته كشوري مبارزه با دخانيات پيش‌زمينه دوران كودكي برخي از سيگاري‌ها را هم از نظر دور نمي‌دارد. او مي‌گويد: «در بعضي كارتون‌ها، شخصيت‌هاي قوي و نيرومند هميشه يك سيگار به لب دارند و همين امر باعث مي‌شود كودك سيگار را براي برتري‌جويي و بزرگ‌بيني خود لازم بداند. چنين فردي ممکن است در نوجواني به سمت سيگار روي بياورد تا خود را به ديگران ثابت كند. اين فرهنگ غلط باعث مي‌شود خيلي‌ها ندانسته به سمت سيگار بروند.»

دوستان خود را راضي كنيد
 

آدم‌ها از هر تغييري در زندگي خود هراسان مي‌شوند؛ چرا كه هر تغييري در ابتدا سخت و انرژي‌گير است. ترک سيگار در جمعي از دوستان که همگي سيگاري هستند، مي‌تواند سخت باشد. دکتر حسن آذري‌پور، رييس کميته کشوري مبارزه با دخانيات، در مرحله اول به اين افراد توصيه مي‌کند دوستان‌شان را راضي کنند تا با هم سيگار را ترك كنند و در غير اين صورت، از تكنيك‌هاي اجتناب و فرار استفاده کنند. دكتر آذري‌پور در توضيح اين 2 تکنيک مي‌گويد: «حتما لازم نيست دوستان سيگاري خود را كنار بگذاريد و با آنها قطع رابطه كنيد اما بهتر است به محل‌هايي كه معمولا افراد سيگاري رفت‌وآمد دارند و استعمال دخانيات در آنجا رايج است، نرويد. اين كار را چند ماه ادامه دهيد. دور ماندن از وسوسه كشيدن سيگار به شما كمك مي‌كند سريع‌تر به هدف خود برسيد. در تكنيك فرار، فرد مي‌تواند با يادآوري دلايل ترك و افزايش انگيزه، از افراد سيگاري براي چند دقيقه دوري ‌كند. در واقع اين تكنيك زماني كاربرد دارد كه مجبوريد در كنار دوست سيگاري‌تان باشيد» ترك سيگار دشوار است و قطعا دچار وسوسه سيگار كشيدن خواهيد شد ولي بايد پايداري كنيد و دلسرد نشويد. اين يك مسابقه دوي سرعت نيست؛ بلكه يک مسابقه دوي استقامت است که براي پيروزي در آن بايد بجنگيد.

ترك سيگار از ترك مواد مخدر سخت‌تر است
 

بيش از 75 درصد افراد سيگاري اقدام به ترک مي‌کنند اما در هر بار اقدام به ترک فقط 30 درصد افراد براي 2 روز در حالت پرهيز باقي مي‌مانند و فقط 5 درصد به‌طور دايمي مصرف سيگار را کنار مي‌گذارند. دکتر محمدمهدي قاسمي، متخصص اعصاب و روان، به مشکل بودن ترک سيگار اشاره مي‌کند و ترک سيگار را مشکل‌تر از ترک موادمخدر مي‌داند. او از بُعد رواني، راهکارهايي را توصيه مي‌کند که در ترک سيگار موثرند: «معمولا بازگو کردن عوارض سيگار، ضررهاي اقتصادي و آسيب‌هايي که به همسر و فرزندان مي‌زند، مي‌تواند تاثيرگذار باشد.» او توصيه مي‌کند سيگاري‌ها ميل و کشش به کشيدن سيگار را با انجام برخي اعمال بي‌ضرر و وقت‌گير و همچنين داروهاي روان‌پزشکي كم کنند و از بين ببرند.
دکتر قاسمي، هدف از اين کار را فاصله انداختن مي‌داند تا رغبت به مصرف سيگار از بين برود. او در پايان صحبت‌هايش نيز مي‌گويد: «در هر جامعه‌اي که قبح سيگار ريخته شده باشد، تعداد افراد سيگاري افزايش خواهد يافت.»
منبع: www.salamat.com
/ن